16 آذر؛ روز دانشجو

تجلیل از این روز اهمیت نقش و جایگاه دانشجو در جامعه را نشان می‌دهد. دانشجویان در سرنوشت یک کشور نقش اساسی دارند و از این رو قابل تقدیر هستند. ضمن تبریک روز دانشجو به تمامی دانشجویان این مرز و بوم، مقاله را به تمام کسانی که در راه آزادی ایران تلاش کردند تقدیم می‌کنیم.

هدف از نامگذاری این روز چیست؟

16 آذر 1332 در جریان اعتراضات بزرگ دانشجویان دانشگاه تهران به تجدید رابطه بین ایران و بریتانیا و کشته شدن سه دانشجو به نام‌های مصطفی بزرگ نیا، مهدی شریعت رضوی و احمد قندچی، روز دانشجو عنوان شد. نامگذاری این روز توسط کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور که مرکز اجتماع و مباحثه مخالفان حکومت پهلوی در خارج از ایران بود، انجام گرفت. از آن روز به بعد ۱۶ آذر به عنوان نمادی از عدالت‌خواهی و ایستادگی دانشجویان در برابر ظلم در تقویم ملی ایران به ثبت رسیده است.

نگاهی به تاریخچه روز دانشجو

بین سال‌های 1320 و 1330 زمانی که حکومت رضاشاه پهلوی برکنار شده بود فضا برای فعالیت‌های سیاسی به خصوص در بین دانشجویان دانشگاه تهران افزایش پیدا کرد. در آن زمان خیلی از دانشجویان دانشگاه تهران طرفدار یا عضو حزب توده بودند. اما در اوایل دهه 1330 (دوران نخست وزیری محمد مصدق) محبوبیت جبهه ملی افزایش پیدا کرد و تقابلی میان این جبهه و حزب توده در دانشگاه تهران ایجاد شد. بعد از وقوع کودتای 28 مرداد 1332، نهضت مقاومت ملی پاییز همان سال، در اعتراض به محاکمه مصدق دست به اعتراضات و اعتصابات پراکنده‌ای در دانشگاه تهران و بازار زدند.

بعد از این وقایع، 24 آبان خبر آمدن ریچارد نیکسون به ایران بهانه‌ای شد تا دانشجویان مبارز نفرت و انزجار خود را نسبت به دستگاه کودتا نشان بدهند. در 14 آذر اعلام از سر گرفتن روابط ایران و بریتانیا باعث شد اعتراضات به اوج خود برسد. به سفارش نهضت مقاومت ملی، در 14 آذر فعالین دانشجو علیه این خبر سخنرانی‌هایی در کلاس‌های دانشگاه تهران داشتند که فضای دانشگاه را به شدت متشنج کرد. در 16 آذر جو امنیتی در دانشگاه حکمفرما شد و زمانی که دانشجویان دست به اعتراض زدند نیروهای نظامی به کلاس‌ها هجوم برده و اقدام به دستگیری و زخمی کردن تعداد زیادی از دانشجویان کردند. اوج درگیری آنجا بود که سربازان در دانشکده فنی شروع به تیراندازی کردند و موجب کشته شدن سه دانشجو شد.

تعریف دانشجو

درک مفهوم «دانشجو» به خصوص در ایران به تفکری عمیق نیاز دارد. گام اول برای درک آن این است که دوران دانشجویی را تنها محدود به یک مقطع تحصیلی یا عنوانی برای ورود به یک طبقه اجتماعی در جامعه ندانیم. دانشجویی را می‌توان به یک مکتب نسبت داد. دانشجو هرگز یک شخص منفعل و بی‌تفاوت نیست و به آن‌ها به عنوان یک قشر آگاه، فعال و پویا در جامعه دیده می‌شود.

نقش دانشجو در جامعه

یک دانشجو اولین وظیفه‌اش کسب علم و تخصص برای ارتقای سطح جامعه در تمامی ابعاد و زمینه‌هاست. دانشجو به عنوان قشر باسواد و فرهنگی جامعه نه تنها یک شخصیت اجتماعی بالا دارد بلکه الگوی رفتار و تفکر دیگران نیز هستند. آرمان‌گرایی دانشجویان نه تنها در جنسیت، قوم و نژاد خلاصه نمی‌شود بلکه از آن هم فراتر رفته‌، آن‌ها برای بیرون آمدن جامعه از تعصب و ناآگاهی تلاش می‌کنند. دانشجویان با پیمان نانوشته‌ای که بسته‌اند از مشکلات روز جامعه بی‌تفاوت عبور نمی‌کنند و از دانشگاه به عنوان یک محیط امن برای بلند کردن فریاد اعتراض خود نسبت به نقض حقوق انسانی و اجتماعی کشور استفاده می‌کنند.