8 نوامبر (17 آبان)؛ روز جهانی رادیولوژی

رادیولوژی یکی از پیشروترین رشته‌های مربوط به مراقبت‌های بهداشتی است. درحالی که اشعه ایکس، اسکن MRI، اولتراسوند (Ultrasound) و سایر فناوری‌های مربوط به تصویربرداری پزشکی برای بسیاری از مردم شناخته شده است، اما ارزش و تأثیر آن‌ها بر مراقبت از بیمار به طور گسترده درک نشده است. به همین دلیل 8 نوامبر را روز جهانی رادیولوژی نامیدند تا به آگاهی بیشتر در مورد اهمیتی که رادیولوژی در تشخیص بیماری‌های افراد دارد و درک بهتر نقش رادیولوژیست‌ها و تکنسین‌های رادیولوژی در زنجیره مراقبت‌های بهداشتی کمک کند.

چرا روز رادیولوژی را جشن می‌گیریم؟

تصور دنیایی بدون اشعه ایکس سخت است. آن‌ها پایه و اساس بسیاری از ابزارهای تشخیص پزشکی هستند و به پزشکان کمک می‌کنند تا طیف وسیعی از مشکلات را پیدا کنند. قسمت جالبش اینجاست که این کار را در عرض چند دقیقه و کاملاً بدون درد انجام می‌دهد. در این روز همچنین از پرتونگاران و رادیولوژیست‌های سخت‌کوشی که عکس‌برداری با اشعه ایکس را ممکن می‌کنند، تجلیل می‌شود.

چرا 8 نوامبر؟

ویلهلم کنراد رونتگن (Wilhelm Conrad Röntgen) یک فیزیکدان آلمانی بود که اشعه ایکس (X-ray) را در 8 نوامبر سال 1895 کشف کرد و به همین دلیل در سال 1901 برنده جایزه نوبل شد. این رویداد یک فرصت عالی برای به اشتراک گذاشتن جدیدترین اخبار مربوط به رادیولوژی در زمینه‌های پزشکی، علمی و همچنین برجسته کردن نقش اساسی رادیولوژیست‌ها است. در این روز سعی می‌شود نوآوری‌ها در تحقیقات جدید مربوط به رادیولوژی را که پزشکی مدرن را متحول کرده است به علاقمندان این رشته معرفی شود.

پرتوی ایکس چیست؟

پرتوی ایکس یا اشعه ایکس نوعی از تابش الکترومغناطیسی با طول موج حدود ۰٫۰۱ تا ۱۰ نانومتر معادل با ۳۰ پتاهرتز تا ۳۰ اگزاهرتز (۱۶ ۱۰×۳ تا ۱۹ ۱۰×۳ هرتز) و انرژی بین ۱۰۰ الکترون‌ولت تا ۱۰۰ کیلوالکترون‌ولت است. طول موج پرتو ایکس از طول موج پرتو فرابنفش پایین‌تر و از طول موج پرتو گاما بالاتر است. به پرتو ایکس با فوتون‌های پرانرژی‌تر (بالای ۵ یا ۱۰ کیلو الکترون‌ولت و با طول موج ۰٫۱ تا ۰٫۲ نانومتر) پرتو ایکس سخت و پرتوهای با انرژی پایین‌تر را پرتو ایکس نرم می‌گویند. پرتوی ایکس به دلیل نفوذ بالایی که دارد از آن برای عکسبرداری داخل اجسام، اعضای بدن و همچنین قسمت امنیت فرودگاه‌ها و به عنوان یکی از روش‌های تست غیرمخرب در تشخیص نقص‌های موجود در اشیاء استفاده می‌شود.

تاریخچه کشف پرتوهای ایکس

پروفسور رونتگن از دانشگاه وورتسبورگ آلمان به طور اتفاقی اشعه ایکس را کشف کرد. رونتگن در حال کار با یک لوله پرتو کاتدی در آزمایشگاه خود بود که متوجه درخشش نور فلورسنتی از کریستال‌ها بر روی میزی در نزدیکی لوله شد. هنگامی که هوای داخل لوله را تخلیه کرد و به آن ولتاژ بالا اعمال کرد، لوله شروع به تولید نور فلورسنت کرد. او با پوشاندن لوله با کاغذ سیاه متوجه شد که موادی که چند فوت دورتر از لوله قرار می‌گیرند، یک نور فلورسنت سبز ایجاد می‌کنند.

با این مشاهدات، او به این نتیجه رسید که این لوله نوع جدیدی از اشعه را ساطع می‌کند که می تواند از پوشش کاغذ عبور کند و مواد فسفری را تحریک کند. او کشف کرد که این پرتو جدید می‌تواند از مواد متعددی عبور کند و بر اجسام جامد سایه بیاندازد. رونتگن همچنین متوجه شد که پرتو می‌تواند از بافت‌های نرم انسان نیز عبور کند اما از استخوان‌ها و فلزات عبور نمی‌کند. یکی از اولین آزمایش‌های او تصویری از دست همسرش بود که در این عکس استخوان‌ها و انگشتر او قابل مشاهده است.

این کشف یک پیشرفت علمی بود و به درستی با استقبال زیاد دانشمندان و دیگران روبرو شد. دانشمندان به راحتی می‌توانستند آزمایش او را تکرار کنند زیرا لوله کاتدی در آن زمان بسیار شناخته شده بود. اهمیت این کشف آنقدر زیاد بود که تنها یک ماه پس از کشف آن، چندین پرسنل پزشکی شروع به استفاده از رادیولوژی در اروپا و آمریکا کردند. شش ماه بعد، رادیولوژی برای کمک به سربازان مجروح به میدان جنگ راه یافت.

اهمیت رادیولوژی در دندانپزشکی

یکی از دلایل اصلی مراجعه ما به دندانپزشک این است که مشکلات دندانی را قبل از تبدیل شدن به نگرانی جدی تشخیص دهیم. در حالی که معاینه فیزیکی می‌تواند علائم قابل توجهی از بیماری‌های دندان را پیدا کند، برخی از بیماری‌های دهان با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند. به همین دلیل رادیولوژی دندان به بخش حائز اهمیتی در مراقبت از دندان تبدیل شده است. اشعه ایکس دندان می‌تواند حتی کوچکترین نشانه‌هایی از مشکلات سلامت دهان مانند حفره‌ها، بیماری‌های لثه، عفونت‌های دهان و برخی از انواع تومورها را در مراحل اولیه تشخیص دهد. با تشخیص زودهنگام، می‌توانید درمان مورد نیاز خود را قبل از اینکه مشکلات به مرحله حاد برسند، دریافت کنید.

توجه به این نکته مهم است که اشعه ایکس دندان فقط در صورت لزوم برای تشخیص و درمان گرفته می شود. تعداد عکس‌هایی که برای گرفتن نیاز است به سلامت دندان، علائم مشکلات دندانی، سن و خطر ابتلا به بیماری‌های دهان بستگی دارد.

در حالی که برخی از مردم در مورد قرار گرفتن در معرض تابش اشعه ایکس نگران هستند، باید بگوییم که امروزه با پیشرفت فناوری، سطح تشعشعات به مقادیر ناچیزی کاهش پیدا کرده است. برای تقریباً 25 سال، انجمن دندانپزشکی آمریکا توصیه‌هایی را برای کمک به دندانپزشکان منتشر کرده است تا اطمینان حاصل شود که قرار گرفتن در معرض تابش تا حد امکان کمترین میزان تشعشعات را به فرد وارد می‌کند. علاوه بر این، دندانپزشکان اقدامات احتیاطی متعددی مانند پیش‌بند و یقه‌های محافظ را برای محافظت از بیماران در برابر تشعشع انجام می‌دهند. آن‌ها همچنین با استفاده از اشعه ایکس دیجیتال هرگونه نوردهی را تا حد امکان کم می‌کنند.

ارزش واقعی اشعه ایکس دندان در این است که مشکلات دندانی را قبل از اینکه فرصتی برای پیشروی پیدا شود، کشف می‌کند. اگر این مشکلات را زود متوجه نشوید، حتی جدیدترین تکنولوژی و یک دندانپزشک عالی و باتجربه نیز نمی‌تواند شما را از درد، زمان و هزینه‌های درمان بیماری‌ دندان نجات دهد.