24 دی؛ سالگرد تأسیس جامعه دندانپزشکی ایران

24 دی سال 1341 را می‌توان نقطه عطفی در عرصه دندانپزشکی مدرن ایران دانست. قبل از جامعه دندانپزشکی نیز تلاش‌هایی در راستای مجمع‌های دندانپزشکی ایجاد شده بود اما این جامعه با داشتن زیرساخت قوی و مبانی مستحکم تا دهه 70 برای بالا بردن موقعیت اجتماعی و اشتغال دندانپزشکان تلاش کرد. شایان نمودار ضمن گرامی‌داشت این روز مهم از شما دعوت می‌کند این مقاله را که درمورد چگونگی تأسیس جامعه دندانپزشکی و تلاش بی‌چشم‌داشت بنیان‌گذاران آن برای ارتقای سطح دندانپزشکی کشور نوشته شده بخوانید.

گذری بر تاریخچه دندانپزشکی ایران قبل و بعد از اسلام

قبل از اینکه درمورد تأسیس جامعه دندانپزشکی ایران صحبت کنیم، بیایید نگاهی گذرا به تاریخ دندانپزشکی در ایران بیاندازیم. دندانپزشکی در جهان قدمتی چندین هزارساله دارد و از سنگ نبشته‌های سومریان و آشوریان در مورد دندان می‌توان متوجه شد که اولین نشانه‌های وجود دانش دندانپزشکی در خاورمیانه از آن دوران سرچشمه می‌گیرد.
دندانپزشکی در ایران را می‌توان به دو دوره پیش از اسلام و پس از آن تقسیم کرد. معلومات دندانپزشکی در ایران قبل از اسلام با تعالیم کتاب اوستا و دستاوردهای دانش‌پژوهان دانشگاه جندی‌شاپور در دوره ساسانیان به شکوفایی رسید. یکی از دانش‌آموختگان دانشگاه جندی شاپور، بوزید حنین فرزند اسحاق عبادی بود که کتابی تخصصی (قاله فی حفظ الاسنان و استصلاحها) در مورد بافت‌های نرم و سخت دندان، شیوه‌های مراقبت از دهان و دندان، تأثیر موادغذایی روی آن‌ها و غیره… نوشته بود.
دندانپزشکی در ایران بعد از اسلام، به خصوص قبل از حمله مغول، به پیشرفت‌های چشمگیری دست پیدا کرد. ما شکوفایی دندانپزشکی ایران را مدیون دانشمندانی مثل محمدبن زکریای رازی، علی بن مجوسی اهوازی ارجانی و ابن سینا هستیم.

دندانپزشکی ایران در زمان رضا شاه

در سال 1300 که تنها 3 دندانپزشک خارجی در تهران مشغول کار دندانپزشکی بودند، رضا شاه دستور تأسیس مدرسه دندانسازی با مدیریت دکتر ملچارسکی را در سال 1307 صادر کرد. در ابتدا محل این مدرسه در دارالفنون قرار داشت اما بعد از راه‌اندازی دانشگاه تهران (1316)، محل مدرسه را به آنجا انتقال دادند.
اولین دندانپزشک ایرانی که از او به عنوان پیشگام در تاریخ دندانپزشکی ایران یاد می‌شود، دکتر محسن سیاح است. او بعد از سپری کردن دوره‌های تخصصی در لوزان، پاریس و فرانکفورت، سال 1306 به ایران برگشت و اولین دندانپزشک ایرانی در لیست اساتید دانشگاه تهران بود که به مدت 24 سال ریاست دانشگاه را برعهده داشت. او همچنین در سال 1322 سندیکای دندانپزشکان ایران را پایه‌گذاری کرد.

چگونگی تأسیس جامعه دندانپزشکی ایران

تلاش‌های دندانپزشکان قبل از تشکیل جامعه دندانپزشکان را می‌توان در کانون و سپس در سندیکای دندانپزشکان دید. با اینکه این دو انجمن نتوانستند خلأ موجود در دندانپزشکی را پر کنند اما زمینه‌ساز شدند تا جامعه دندانپزشکی ایران از بطن آن‌ها بوجود بیاید. در آن زمان گروهی از فارغ التحصیلان دانشکده دندانپزشکی تهران هر هفته در یک رستوران دور هم جمع می‌شدند و آنجا بود که جرقه تأسیس جامعه دندانپزشکی در فکرشان زده شد. در نتیجه این دورهمی‌ها این شد که در 24 دی ماه 1341 اعلامیه تشکیل جامعه دندانپزشکی ایران توسط دکتر محمدعلی افتخاری تهیه شد و سپس به امضای هیئت مؤسس ده نفره رسید و برای انتشار اعلامیه را به روزنامه اطلاعات دادند.

اسامی هیئت مؤسس که امضایشان پای اعلامیه قرار داشت به شرح زیر است:

دکتر ارسلان تاج، دکتر اکبر رشتیان، دکتر سمیع وهاب‌پور، دکتر موسی باکی هاشمی، دکتر اصغر حداد، دکتر شمس تابش، دکتر حسین نواب، دکتر آرنولد برناردی، دکتر آلفرد آوانسیان و دکتر محمدعلی افتخاری.
در ابتدا این جمعیت تحت عنوان «جامعه دندانپزشکان ایران» به ثبت رسید اما چون این مجمع تمامی شاخه‌های مربوط به دندانپزشکی اعم از دانشجویان، پرستاران دندانپزشکی، تولیدکنندگان تجهیزات دندانپزشکی و فروشندگان را شامل می‌شد، در سال 1344 به «جامعه دندانپزشکی ایران» تغییر پیدا کرد.
جامعه دندانپزشکی بعد از به رسمیت شناخته شدن در 2 خرداد 1342، فعالیت گسترده خود را آغاز کرد و با جذب دندانپزشکان توانست اولین کنگره دندانپزشکی در ایران را (شهریور 42) برگزار کند.

روش کار جامعه دندانپزشکی

یکی از نکات حائز اهمیتی که هیئت مؤسس جامعه سعی داشت آن را رعایت کند، پرهیز از ریاست مآبی و پیروی از روش دموکرات بود. در همین راستا هیئت مؤسس با رأی‌گیری یک دبیر را به عنوان مسئول جامعه انتخاب می‌کردند تا هماهنگی کارهای جامعه برعهده او باشد.
عضویت در هیئت مدیره نیز قوانین مخصوص به خودش را داشت. به طور مثال هیچ دندانپزشکی بیش از دو دوره پشت سر
بعد از 6 سال کسب تجربه، هیئت مؤسس دست به یک سری تغییرات در جامعه زدند که این تغییرات همراه با دلایل آن شامل سه مورد بود:
• تغییر تعداد اعضای هیئت مدیره از 5 نفر به 11 نفر به دلیل بهتر شدن تقسیم کار و پیشرفت بهتر در جامعه با همکاری تعداد بیشتر مدیران.
• تشکیل شورای عالی جامعه برای همراهی بهتر جامعه در مشکلات احتمالی
• ایجاد هیئت اجرایی 4 نفره از بطن هیئت مدیره. این هیئت اجرایی وظیفه سرعت بخشیدن به گردش کارها و رسیدگی به اجرای کارها در سریع‌ترین زمان ممکن را داشت. همچنین به صورت هفتگی برای هیئت مدیره گزارش کار از وضعیت امور تهیه می‌کردند.
برای تحقق بخشیدن به شعار جامعه که «کسب دانش بیشتر برای خدمت بهتر» بود، ماهانه برنامه‌های علمی، سمینارها و کنگره‌های سالانه‌ای برگزار می‌شد تا معلومات دندانپزشکان ارتقاء پیدا کند. برای جلوگیری از اختلاف نظر در مورد فرد افتتاح‌کننده گردهمایی‌ها و کنگره‌ها، بعد از تشکیل شورای عالی جامعه به این نتیجه رسیدند که رییس وقت شورا، ریاست تمامی مراسمات برگزارشده را برعهده بگیرد.

اسامی اعضای شورای عالی جامعه به شرح زیر است:

دکتر اکبر احمدی اردکانی، دکتر بیژن اخوان آذری، دکتر سیروس اعتصام یزدانی، دکتر محمدعلی افتخاری، دکتر پرویز امانی، دکتر سیامک برلیان، دکتر آرنولد برناردی، دکتر شمس الدین تابش، دکتر محمدرضا طاهریان، دکتر حمید عادلی نجفی، دکتر بهمن فاضل، دکتر هاکوپ کراچیان، دکتر سید حسین مرتضوی، دکتر غلام‌عباس مرتضوی، دکتر کاظم مرشدی، دکتر ابوالحسن مسگرزاده، دکتر ارسلان تاج، دکتر حسنعلی خامنئیان، دکتر جعفر دادمنش، دکتر عبدالجواد رحیم پور، دکتر جمال صبوری، دکتر خلیل طاهرزاده، دکتر مرتضی مصفا، دکتر حسن نخجوانی، دکتر‌ کریم نیلفروشان، دکتر مجتبی وحید گلپایگانی، دکتر سمیع وهاب‌پور و دکتر علی یزدانی.
از جمله کتاب‌هایی که افراد شورای عالی جامعه نوشته‌اند و نشر شایان نمودار آن‌ها را چاپ کرده‌است می‌توان به کتاب بی‌دندانی‌های کامل و روش‌های درمان از دکتر جعفر دادمنش نام برد. همچنین کتاب اطلس درمان‌های پریودنتال پروتز در موارد پیشرفته (اثر ماروین روزنبرگ) ترجمه آن را دکتر سعید قاسمی و مقدمه کتاب را دکتر جعفر دادمنش برعهده داشته‌اند.

بیوگرافی هیئت مؤسس جامعه دندانپزشکی

دکتر آلفرد آوانسیان: سال 1305 در تهران متولد شد و در سال 1330 از دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران فارق التحصیل شد. دوره تخصصی خود را در شیکاگو گذراند و سپس برای تدریس در دانشکده دندانپزشکی ملی (شهید بهشتی) به تهران برگشت. بعد از دوره کوتاهی که به تدریس مشغول بود عضو هیئت مؤسس جامعه دندانپزشکی و همینطور عضو کمیته روابط خارجی جامعه شد که در کنگره‌های مختلف میزبانی سخنرانان خارجی را عهده‌دار شد و به صورت همزمان مترجمی می‌کرد. دکتر آوانسیان در سال 1391 بر اثر ابتلا به سرطان لوزه‌المعده در لندن درگذشت.
دکتر محمدعلی افتخاری: سال 1302 در مشهد متولد شد و در رشته دندانپزشکی و حقوق از دانشگاه تهران فارق التحصیل شد. دوره مطالعاتی دندانپزشکی خود را در استکهلم زیر نظر پروفسور اریکسون گذراند. ایشان از سال 1328 به مدت ده سال در بیمارستان شرکت نفت آبادان دندانپزشک بودند. دکتر افتخاری عضو هیئت مدیره دوره دوم و ششم سازمان نظام پزشکی بودند. او همچنین از بنیانگذاران جامعه دندانپزشکی بود که در سه دوره نیز دبیری جامعه را برعهده داشت.
دکتر حسین نواب: دکتر نواب متولد 1301 در شهرضا بود. در سال 1325 از دانشکده دندانپزشکی تهران با دریافت درجه اول علمی فارق التحصیل شد. او در سال 1344 به مقام استادی پروتز دانشکده دندانپزشکی تهران شد. از او به عنوان مؤثرترین فرد در ارتقای دندانپزشکی یاد می‌شود. دکتر نواب مبتکر و طراح جامعه دندانپزشکی ایران، بنیانگذار دانشکده دندانپزشکی دانشگاه ملی (شهید بهشتی) و همچنین بنیانگذار دندانپزشکی نوین در ایران است. او علاوه‌بر ایران در خارج کشور نیز فعالیت زیادی در حیطه کاری خود داشت و در کنگره‌های مربوط به دندانپزشکی در شهرهای مختلف دنیا شرکت می‌کرد. او در تمام دوره‌های سازمان نظام پزشکی به عنوان یکی از نمایندگان طراز اول دندانپزشکان انتخاب می‌شد. دکتر نواب بعد از وقف زندگی حرفه‌ای خود در مسیر رشد دندانپزشکی ایران، سرانجام در سال 1370 در آمریکا درگذشت.
دکتر موسی باکی هاشمی: متولد سال 1302 بود که در سال 1326 از دانشکده دندانپزشکی تهران فارق التحصیل شد. ایشان نقش مهمی در هیئت مؤسس جامعه و همینطور هیئت مدیره آن داشتند. دکتر هاشمی در دوره سوم هیئت مدیره نظام پزشکی عضو بودند و ریاست دانشکده دندانپزشکی دانشگاه ملی را نیز برعهده داشتند.
دکتر اصغر حداد: او در سال 1299 در تبریز متولد و در سال 1326 از دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران فارق التحصیل شد. دکتر حداد علاوه‌بر اینکه عضو هیئت مؤسس جامعه دندانپزشکی بود مسئولیت رسیدگی به امور مالی در هیئت مدیره جامعه را نیز برعهده داشت. وی در پی تصادفی که داشت مدتی را در بیمارستان گذراند و سرانجام در سال 1368 دار فانی را وداع گفت.
دکتر ارسلان تاج: او متولد 1304 در تهران بود که دکترای دندانپزشکی خود را سال 1329 از دانشگاه تهران دریافت کرد. دکتر تاج در دوره نهم هیئت مدیره، دبیر جامعه شد. ایشان در سال 1380 پس از سپری کردن مدتی در بیمارستان، در پاریس درگذشت.
دکتر شمس‌الدین تابش: او متولد 1301 در تهران بود که سال 1327 از دانشگاه تهران فارق التحصیل شد. دکتر تابش قبل از تشکیل جامعه دندانپزشکی، عضو هیئت مؤسس کانون دندانپزشکان بوده است. او سال 1396 در تهران درگذشت.
دکتر اکبر رشتیان: در سال 1299 در یزد به دنیا آمد و در سال 1325 از دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران فارق التحصیل شد. پس از آن برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و بعد از سپری کردن یک دوره 5 ساله، تخصص ارتودنسی خود را از دانشگاه ایلینوی دریافت کرد و به عنوان اولین متخصص ایرانی به تهران برگشت. او مقالات مهم و ارزنده‌ای در زمینه ارتودنسی در مجلات دندانپزشکی به چاپ رساند.
دکتر آرنولد برناردی: در سال 1302 متولد شد و 1326 مدرک دندانپزشکی خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد. دکتر برناردی در دو سال اول تشکیل جامعه عضو هیئت مدیره بود. در حال حاضر ایشان در قید حیات است و در آمریکا زندگی می‌کند.
دکتر سمیع وهاب پور: دکتر وهاب پور در سال 1299 در رشت به دنیا آمد و 1326 از دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران فارق التحصیل شد. او به عنوان عضوی از هیئت مؤسس جامعه دندانپزشکی اولین نماینده‌ای است که برای کمیسیون‌های مالیاتی پزشکان از طرف جامعه به وزارت دارایی معرفی شد.

اقدامات جامعه دندانپزشکی ایران

عمده فعالیت‌های جامعه در حیطه علمی و صنفی بوده که جنبه علمی آن در ارجحیت قرار داشته است. مهم‌ترین اقدامات و تأثیرات جامعه در حوزه دندانپزشکی به شرح زیر است:
• آماده‌سازی دندانپزشکان جهت خدمت بهتر به بیماران و همچنین افزایش آگاهی مردم نسبت به حفظ سلامت دندان و دهان.
• تلاش جامعه برای تأمین و دفاع از حقوق دندانپزشکان و از بین بردن تبعیض بین دندانپزشکان و پزشکان.
• جلب توجه دندانپزشکان خارجی از سراسر دنیا به ایران که باعث سفر آن‌ها به کشور و شرکت در کنگره‌‌ها و کنفرانس‌های مختلف شد.
• جامعه دندانپزشکی برای رفع مشکلات واردات و صادرات محصولات دندانپزشکی با وزارت اقتصاد و بانک مرکزی در تماس بوده و طبق توافقنامه‌‌ای که صورت گرفت واردات طلای دندانپزشکی و تعیین سهمیه برای واردکنندگان کالاهای دندانپزشکی به جامعه واگذار شد.
• جامعه دندانپزشکی ارتباط خود را با وزارت علوم و آموزش عالی برقرار کرد تا برای امور مختلف مثل ارزشیابی مدارک تحصیلی مربوط به دندانپزشکی، نماینده‌ای از طرف جامعه در کمیسیون مربوطه در وزارت علوم شرکت کند تا صلاحیت و ارزش دندانپزشکی را برای مقامات جا بیاندازد.
• جامعه دندانپزشکی با اطلاع از مشکلاتی که دندانپزشکان برای شروع کار خود داشتند و هزینه‌هایی که باید می‌پرداختند، امکان اعطای وام به دندانپزشکان از سوی بانک بازرگانی در 1344 و بعدا در سال 1349 از بانک صادرات را فراهم ساختند.
نشریات جامعه دندانپزشکی
اولین مجله دندانپزشکان کشور با عنوان «ارگان رسمی جامعه دندانپزشکی ایران» 8 ماه بعد از تأسیس جامعه منتشر شد. این مجله طی 8 سال متوالی هر دو ماه یک بار به چاپ و انتشار می‌رسیده و صاحب امتیاز آن دکتر باکی هاشمی بوده است.
علاوه بر این، طی ده سال فعالیت جامعه دندانپزشکی حدود 150 نشریه در زمینه علمی و بهداشتی جهت آگاهی رسانی عام مردم نسبت به بهداشت دندان و دهان منتشر شده است.
در کنار مجلات و نشریه‌های مختلف، از سال 1347 هر 15 روز یک بار یک نشریه خبری منتشر می‌شد که به طور رایگان در دسترس دندانپزشکان کشور قرار می‌‌گرفت. این نشریه با هدف خبررسانی درباره دندانپزشکی به اعضای خود در سراسر کشور چاپ می‌شد و مسئولیت آن برعهده هیئت مدیره بود.

کلید موفقیت جامعه دندانپزشکی ایران

دلیل اینکه جامعه دندانپزشکی تا این حد به موفقیت رسید و علاوه بر اعتلای دندانپزشکی ایران باعث شد تا مردم به سلامت دندان و دهان و همینطور ضرورت مراجعه به دندانپزشک اهمیت بیشتری بدهند، تلاش صادقانه و به دور از منفعت طلبی بنیانگذاران جامعه دندانپزشکی بود. جامعه دندانپزشکی ایران به عنوان یک جامعه خدمتگزار در زمینه نوآوری دندانپزشکی، موفقیت‌های چشم‌گیری بدست آورد که آثارش تا به امروز نیز قابل مشاهده است. جامعه دندانپزشکی ایران نمونه موفق کار دسته‌جمعی و مشوق همکاری اجتماعی و وسیله ارتباطی بین دندانپزشکان بود که سبب اعتلای دندانپزشکی کشور شد.