روز جهانی بدون دخانیات یا به تعبیری روز جهانی نه به تنباکو مصادف با 31 ماه مه هر سال برابر با 10 خرداد ماه با هدف جلب توجه نسبت به خطر شیوع گسترده مصرف محصولات دخانی و تاثیرات آن بر سلامت انسان در سراسر جهان از جمله در ایران برگزار می شود . یکی از اقدامات مهم که در روز جهانی نه به تنباکو انجام می شود . عدم مصرف سیگار و تنباکو در این روز است . یا به عبارتی برای تشویق ترک استعمال دخانیات از افراد خواسته می شود . در روز جهانی نه به تنباکو به مدت 24 ساعت از محصولات دخانی استفاده نکنند .
تاریخچه روز جهانی بدون دخانیات
با توجه به این که مصرف دخانیات تاثیرات منفی بر سلامت انسان دارد . و یکی از عوامل ایجاد بیماری های قلبی و عروقی ، انواع سرطان ، بیماری ریه ، بیماری های تنفسی ، سکته قلبی ، سکته مغزی ، آسیب به معده ، پوست ، چشم ها و یک عامل مهم در کاهش عمر انسان و مرگ و میر در سراسر جهان به شمار می آید . کشورهای عضو سازمان بهداشت جهانی در سال 1987 میلادی با هدف حفظ سلامت عمومی و ارتقاء آگاهی عمومی با مضرات مصرف دخانیات روز جهانی بدون دخانیات را ایجاد کردند . که همواره برپایی این روز با مخالفت ها یی از سوی تولید کنندگان محصولات دخانی و صنعت دخانیات ، افراد سیگاری ، منفعت طلبان این تجارت و….. همراه بوده است .
روز جهانی بدون دخانیات در ایران
هر ساله مصادف با روز جهانی بدون دخانیات یا روز جهانی نه به تنباکو در سراسر جهان ، اقدامات و فعالیت های گسترده ای در ایران با عنوان هفته ملی بدون دخانیات از 4 تا 10 خرداد ماه با همکاری ارگان های ذیربط انجام می شود . از جمله اقدامات و فعالیت ها در هفته ملی بدون دخانیات در ایران می توان به مواردی مانند : اطلاع رسانی و تشویق مطالعه جهت افزایش سطح آگاهی جامعه به خصوص نوجوانان و جوانان به مضرات مصرف دخانیات ، تصویب و اجرای قوانین کنترل استعمال دخانیات برای محافظت از سلامت جامعه ، حمایت های سیاسی و اجتماعی و قانون جامع کنترل دخانیات ، تشویق محیط های عاری از دخانیات ، اماکن عمومی بدون سیگار و قلیان ، چاپ تصاویر بیماری های ناشی از مصرف دخانیات بر روی پاک های سیگار و تنباکو ، خدمات مشاوره و ترک دخانیات ، تشویق فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی ، اطلاع رسانی و افزایش آگاهی از ترفندهای صنعت دخانیات جهت فروش بیشتر و ….. اشاره کرد .
مضرات ناشی از مصرف دخانیات بر سلامت انسان
در حالی که بیماری های قلبی و عروقی یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در جهان به شمار می آید . و مصرف دخانیات یک عامل مهم در ایجاد لخته های خون و تشدید بیماری های های قلبی و عروقی است . همچنین با توجه به این که مصرف دخانیات عامل اصلی 25 درصد از مرگ و میر ناشی از انواع سرطان از جمله سرطان ریه در نیمی از افراد سیگاری است . هم زمان با روز جهانی نه به تنباکو لازم دانستیم . خوانندگان عزیز را با دلایل بیشتری از مضرات ناشی از مصرف محصولات دخانی بر سلامت انسان جهت مبارزه و ترک هر چه زودتر مصرف سیگار و تنباکو آشنا کنیم .
مصرف دخانیات به دلایل زیر تاثیر بسیار منفی در ظاهر افراد دارد . و باعث پیری زودرس می شود .
1- مصرف دخانیات باعث زردی دندان ها ، ایجاد پلاک دندانی ، بوی بد دهان و در حالت شدید تر بیماری های لثه ، از دست دادن دندان ها ، سرطان دهان می شود .
2- علاوه بر این مصرف دخانیات با از بین بردن خاصیت ارتجاعی پوست ؛ باعث خشکی و پیری زودرس پوست ، چروکیدگی اطراف چشم ها و لب شده و خطر ابتلا به بیماری پسوریازیس همراه با خارش پوست را افزایش می دهد .
3- استعمال دخانیات باعث ضعف در شنوایی و بینایی و افزایش خطر بیماری های چشمی می شود . به طوری که غالب افراد سیگاری در بزرگسالی دچار کم شنوایی و ضعف بینایی می شوند . و در معرض بیماری های چشمی مانند آب مروارید ، بیماری گلوکوم یا افزایش فشار چشم ، نابینایی و …. قرار می گیرند .
*- مصرف دخانیات قدرت باروری در زنان را کاهش داده و باعث مشکلاتی در باروری مانند سقط جنین ، زایمان زودرس ،تولد نوزادانی با وزن کم ، باروری خارج از رحم و.. می شود . علاوه بر این مصرف سیگار و تنباکو باعث قاعدگی های دردناک و یائسگی زودتر می شود .
*- استعمال دخانیات آسم را تشدید کرده و می تواند ، خطر حملات شدید آسم را افزایش دهد .
* تقریبا یک چهارم جمعیت جهان بدون آن که بدانند . به بیماری سل نهفته مبتلاء هستند . استعمال دخانیات می تواند ، باعث افزایش تبدیل بیماری سل از حالت نهفته به حالت فعال و پیشرفت بیماری شود .
*- بسیاری از مطالعات ارتباط بین استعمال دخانیات و افزایش خطر ابتلاء به سرطان سینه در زنان و خطر ابتلاء به سرطان دهانه رحم را تایید کرده اند .
*- مصرف محصولات دخانی در سنین پایین تر (نوجوانان و جوانان ) احتمال اعتیاد به تنباکو و نیکوتین را در بزرگسالی افزایش می دهد .
*- مصرف سیگار و تنباکو خطر ابتلاء به زوال عقل را افزایش می دهد .
*- استعمال سیگار و تنباکو به دلیل وجود بیش از 60 نوع ماده شیمیایی سرطان زا ، عاملی برای ایجاد سرطان در هر قسمت از بدن می باشد . افراد سیگاری به طور قابل توجهی در معرض انواع سرطان مانند سرطان ریه ، روده بزرگ ، کبد ، کلیه ، معده ، مری ، تخمدان ، گلو ، سرطان دستگاه ادراری تحتانی قرار می گیرند .
*- استنشاق دود ناشی از مصرف سیگار و تنباکو باعث به خطر انداختن سلامت کودکان شده و آن ها را در معرض ابتلاء به آسم ، التهاب مجاری تنفسی ، کاهش عملکرد ریه و بیماری های تنفسی قرار می دهد .
و به طور کلی مصرف سیگار و تنباکو علاوه بر این که سلامت جسمی فرد را نشانه می گیرد . باعث به خطر انداختن سلامت اطرافیان به دلیل استنشاق دود دست دوم و تولید هزینه های اضافی به خاطر خرید محصولی زیان آور و هزینه های درمان بیماری های ناشی ازمصرف آن و زیان های اقتصادی برای فرد مصرف کننده سیگار یا قلیان و خانواده وی می شود .
فواید ترک مصرف سیگار و تنباکو
ترک مصرف سیگار و تنباکو فواید جسمی ، اقتصادی و روحی زیادی دارد . از مهم ترین فواید ترک سیگار و تنباکو می توان به موارد زیر اشاره کرد .
*- جلوگیری از آسیب های مواد شیمیایی سرطان زا موجود در محصولات دخانی به بدن و حفظ سلامت
سیگار و تنباکو مهم ترین عامل مرگ و میر در جهان به شمار می آید . مطالعات نشان داده اند ، کسانی که مصرف سیگار و تنباکو را ترک می کنند . نسبت به آن هایی که به مصرف ادامه می دهند .عمر طولانی تری دارند . همچنین ترک سیگار و تنباکو علاوه بر تقویت اراده باعث ایجاد حس بهتر و انرژی بیشتر در فرد و گرایش به سمت تفریحات سالم مانند ورزش می شود .
*- کاهش هزینه ها
اگرچه بسیاری از افراد در ابتدا ، مصرف محصولات دخانی را یک نوع تفریح می دانند . اما با مرور زمان مصرف این محصولات به دلیل وجود نیکوتین باعث ایجاد وابستگی در بدن شده و مصرف سیگار و قلیان از حالت تفریحی خارج و تبدیل به یک عادت رفتاری ناپسند و اعتیاد در بدن می شود . اعتیاد به مصرف هر نوع محصول دخانی باعث ایجاد هزینه های اضافی جهت خرید آن و هزینه های پزشکی ناشی از عوارض و خطرات استعمال دخانیات بر سلامت جسمی و زیان اقتصادی خانواده می شود . در حالی که با ترک مصرف محصولات دخانی این هزینه ها می تواند ، صرف امور مفید تری برای سلامت شخص و لذت بیشتر خانواده وی شود .
*- افزایش روابط اجتماعی
از آن جا که دود ناشی از مصرف سیگار و تنباکو برای اطرافیان بسیار ناخوشایند است . بسیاری از افراد و خانواده ها علاقه ای به معاشرت با افراد سیگاری ندارند . این عدم تمایل به معاشرت باعث ایجاد محدودیت در برقراری روابط در افراد مصرف کننده محصولات دخانی و در نهایت منجر به انزواء و تنهایی آن ها می شود . این در حالی است . که سعی در برقراری روابط اجتماعی ، گسترش و بهبود آن یکی از رمزهای موفقیت ذهن و لذت بردن از زندگی و دلیلی مهم برای ترک عادات اشتباه مانند ترک مصرف سیگار و تنباکو می باشد .
*- کاهش آلودگی زیست محیطی
دود ناشی از مصرف سیگار و تنباکو حاوی سه نوع گاز گلخانه ای شامل : دی اکسید کربن ، متان و اکسیدهای نیتروژن است . که در آلودگی هوا نقش مهمی دارد . فیلتر سیگار نیز حاوی موادی مانند : سرب ، آرسنیک ، نیکوتین و فرمالدئید است . که باعث ایجاد آلودگی در خاک و آب می شود .کاهش مصرف سیگار و تنباکو علاوه بر کاهش آلودگی زیست محیطی ، مانعی برای تخریب جنگل های زیر کشت و پرورش توتون نیز می شود .
راه هایی ساده برای ترک رفتار و عادت مصرف سیگار و قلیان
رفتار ترک سیگار یک مشکل چند بعدی است . چرا که عوامل مرتبط با ترک سیگار در ابعاد شخصی ، اجتماعی و محیطی طبقه بندی می شوند . پژوهش ها نشان داده اند : جنس ، سن و میزان تحصیلات در ترک مصرف سیگار و تنباکو موثر هستند . همچنین ترس از اضافه وزن به ویژه در زنان ، داشتن اطرافیان سیگاری ، وابستگی به نیکوتین ، وسوسه های ذهنی از عواملی هستند .که مانع از ترک سیگار می شوند .
*- یکی از راه ها برای ترک سیگار و قلیان ،تغییر رفتار و عادت ها است . اما این تغییر رفتار چیزی نسیت. که به صورت آنی اتفاق بیوفتد . بلکه فرایندی تدریجی است .
فرایند تغییر رفتار ترک سیگار و قلیان را می توان در مراحل زیر طبقه بندی کرد :
*- ایجاد تفکر در فرد در خصوص مضرات مصرف سیگار و قلیان :
مطالعه کردن و آشنایی با خطرات محصولات دخانی بر سلامت بدن ، انزوا در روابط اجتماعی و تولید هزینه اضافی برای خرید محصولی زیان آور اولین قدم برای ایجاد تفکر در فرد ، برای ترک دخانیات است .
*- اتخاذ تصمیم قاطع برای ترک مصرف محصولات دخانی :
بسیاری افراد در مرحله تصمیم گیری برای ترک محصولات دخانی به دلایلی مانند عدم موفقیت در تصمیم های قبلی خود ، وابستگی به نیکوتین ، داشتن دوستان سیگاری و …. تصمیم گیری در خصوص ترک را به تعویق میاندازند . این در حالی است . که یک برنامه ریزی درست موفقیت تصمیم شما برای ترک محصولات دخانی تضمین می کند .
*- برنامه ریزی برای مدت یک ماه جهت ترک سیگار و قلیان و مقابله با افکار وسوسه انگیز :
ترک عادت های قبلی و جایگزین کردن آن ها با عادت های مفید به تقویت اراده شما و مقابله با افکار وسوسه انگیز کمک می کند . به عنوان مثال به جای رفتن به مکان های قبلی که شما را به مصرف محصولات دخانی ترغیب می کند . به کتابخانه بروید . چراکه خواندن کتاب علاوه بر افزایش بار علمی ، تجارب و فعال شدن ذهن شما برای ایده های جدید به بهبود روابط اجتماعی و حتی شرایط اقتصادی شما نیز کمک می کند . از معاشرت با دوستان سیگاری خود خودداری کنید . و یا از آن ها بخواهید . در کنار شما سیگار نکشند .
*- تهیه لیستی از کارهای مفید و انجام آن ها به جای مصرف سیگار و قلیان
لیستی از کارهای مفید مانند خرید کتاب های مورد علاقه ، مطالعه کردن آن ها ، انجام بازی های فکری ، پیاده روی ، فعالیت های ورزشی و …. را برای مشغول کردن ذهن و جایگزین کردن آن ها برای وسوسه های فکری تهیه کنید . به عنوان نمونه در هنگام عصبانیت و ناراحتی که گرایش به مصرف سیگار بیشتر می شود . می توانید به خود بگویید : ” وقتی به آرامش نیاز دارم به جای مصرف سیگار کتاب بخوانم . “
*- در صورت موفقیت در مدت یک ماه حالا نوبت آن است . که شما برای شش ماه آینده خود برنامه ریزی کرده و همچنان از مصرف سیگار و قلیان اجتناب کنید .
*- و خبر خوب این است . که تحقیقات نشان داده اند . افرادی که بیش از شش ماه عادت مصرف سیگار و قلیان را کنار گذاشته اند . به خود کارآمدی مناسب و ترک عادت مصرف سیگار و قلیان ، حتی در شرایط وسوسه انگیز رسیده اند . و دیگر تمایلی به مصرف دخانیات حتی در میان افراد سیگاری ندارند .
در آخر
از آن جا که سیگار و تنباکو به عنوان دومین عامل مرگ و میر در جهان به شمار می آید . آمارها نشان می دهند . استعمال محصولات دخانی باعث مرگ و میر بیش از 6 میلیون نفر در سال می شود . و البته در کنار آن تنها استنشاق دود سیگار باعث مرگ غیر مستقیم بیش از 600 هزار نفر افراد غیر سیگاری می شود . با توجه به این که ، روز نه به تنباکو مصادف با 31 ماه مه برابر با دهم خردادماه 1401 است . انتشارات شایان نمودار نیز بر خود لازم دانست . در روز نه به تنباکو با اطلاع رسانی در خصوص خطرات محصولات دخانی و تشویق افراد برای گرفتن تصمیم نه به محصولات دخانی خدمتی در محافظت از سلامت جامعه ارائه دهد .
امید است . در روز نه به تنباکو ضمن ترک مصرف قلیان و سیگار (حتی مصرف تفریحی ) بزرگ ترین تصمیم زندگی مان را برای محافظت از سلامت خود و خانواده بگیریم . و ضمن آشنایی با مضرات مصرف سیگار و تنباکو در اطلاع رسانی وسیع که در روز نه به تنباکو ، ارائه می شود . با دادن اطلاعات صحیح و آگاه کردن جوانان و نوجوانان از مضرات مصرف محصولات دخانی و تشویق و هدایت آن ها به سمت تفریحات سالم مانند رفتن به کتابخانه ها ، کتاب خواندن ، پیاده روی و فعالیت های ورزشی و …. از اعتیاد آن ها به مصرف سیگار و تنباکو در بزرگسالی جلوگیری کنیم .
